Wejście na rynek z innowacyjnym produktem, który spotka się z pozytywnym przyjęciem przez konsumentów to jedna kwestia. Inną stanowi konieczność cyklicznego ulepszania oferowanego asortymentu, tak, aby wciąż znajdował nabywców, a firma utrzymała swoją rynkową konkurencyjność. Prowadzenie działań z zakresu B+R – „badań i rozwoju” – jest do tego nieodzowne, ale wiąże się z koniecznością poniesienia znacznych kosztów. Przedsiębiorcy mogą jednak sięgnąć po dotacje ze środków UE w celu finansowania tego typu działań.
Pod określeniem „badania i rozwój” (w skrócie B+R lub – od anglojęzycznego terminu „research and development” – R+D), kryje się szereg aktywności, których wspólnym celem jest opracowanie nowych lub znacząco ulepszonych produktów i usług. Główny Urząd Statystyczny definiuje prace badawczo-rozwojowe jako systematycznie prowadzone prace twórcze, realizowane dla zwiększenia zasobów wiedzy i znalezienia dla nich nowych zastosowań. W nomenklaturze unijnej, za prace z zakresu B+R uważane są natomiast takie aktywności, które służą zmniejszaniu różnic technologicznych między regionami i tworzeniu lepszych warunków równej konkurencji. Z kolei prace B+R+I („badania i rozwój i innowacje”) stanowią taką działalność, obejmującą systematycznie prowadzone prace naukowe i rozwojowe, która zakończy się zwiększeniem wiedzy i wykorzystaniem jej dla opracowania nowej technologii i rozpoczęcia z jej użyciem procesu wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług. Powyższe definicje mogą być dość skomplikowane, dlatego najlepiej wyjaśnić je na przykładach. I tak dla firmy produkującej kosmetyki badania badawczo-rozwojowe mogą oznaczać opracowanie nowej receptury kremu do twarzy. Studio zajmujące się grafiką komputerową dzięki B+R może opracować nowy program do cyfrowej obróbki obrazu, co ułatwi mu realizację bieżących projektów. Wytwórca elektroniki użytkowej powoła dział badań i rozwoju, aby opracował on nowy ulepszony model produktu (np. smartfona), z nowym funkcjami, których nie miała poprzednia wersja urządzenia. Takich przykładów jest oczywiście znacznie więcej. Bez działań B+R nie mogą funkcjonować dziś zarówno wielkie przedsiębiorstwa (np. koncerny motoryzacyjne), ale też firmy z sektora MŚP, szczególnie świadczące specjalistyczne usługi lub wytwarzające złożone produkty.
Trzy rodzaje działań z zakresu B+R
Działania z zakresu „badań i rozwoju” podzielić można na trzy rodzaje. Po pierwsze, mogą być one prowadzone tylko w celu uzyskania nowej wiedzy, ale bez nakierowania ich na praktyczne jej wykorzystanie. Mają więc charakter badań teoretycznych i eksperymentalnych. Po drugie, prace B+R mogą z założenia być realizowane właśnie w celu wykorzystania zdobytej wiedzy do opracowania i wdrożenia nowych produktów lub usług, albo znaczącego ulepszenia już istniejących. Nazywane są one wówczas badaniami przemysłowymi lub stosowanymi (przy czym to drugie określenie jest już obecnie rzadziej używane). Po trzecie, wyodrębnić można też badania rozwojowe. W tym przypadku chodzi o nabywanie już istniejącej wiedzy i takie jej wykorzystanie (np. poprzez łączenie wyników różnych badań), aby wykorzystać ją do opracowania nowych lub ulepszonych produktów i usług. Nie każde ulepszenie np. linii produkcyjnej będzie można jednak uznać za wynik prac rozwojowych – nie będą nimi te modernizacje, które mają charakter rutynowy i okresowy. Różnica między badaniami teoretycznymi a badaniami przemysłowi jest jasna. Czym natomiast różnią się badania przemysłowe od prac rozwojowych? W pierwszym przypadku mamy do czynienia z opracowaniem nowych rozwiązań procesowych lub specyfikacji nowego produktu. Przykładowo: stworzona zostaje pełna specyfikacja techniczna nowego smartfona i założenia jego działania. Jeśli w oparciu o wyniki badań przemysłowych zostanie zbudowany działający prototyp takiego urządzenia i rozpoczną się jego testy w warunkach rzeczywistych (a nie w laboratorium), wtedy będą to badania rozwojowe.
Korzyści dla firmy z „badań i rozwoju”
Można postawić sobie pytanie, dlaczego przedsiębiorstwo, którego produkty znajdują nabywców, a działalność rynkowa przynosi stały zysk, powinno zdecydować się na wdrożenie praca badawczo-rozwojowych. Będą się bowiem one wiązać z koniecznością poniesienia określonych kosztów. Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta: opracowanie nowych (ulepszonych) produktów lub usług znacząco poprawi konkurencyjność przedsiębiorstwa. Działania tego typu mogą pozytywnie wpłynąć na długofalowy rozwój firmy. Inwestycja w B+R oznacza wdrożenie do produkcji nowych lub ulepszonych produktów, które posiadać będą cechy pożądane przez konsumentów, ale nieobecne w ofercie konkurentów. W ten sposób firma nie tylko pokazuje, że nie ustaje w doskonaleniu swoich wyrobów (co ma aspekt wizerunkowy), ale przede wszystkich zwiększa grono potencjalnych klientów zainteresowanych zakupem ulepszonego produktu lub usługi. Nowy lub zmodernizowany produkt otwiera także możliwości wejścia z nim na zagraniczne rynki. Badania i rozwój są więc inwestycją, której ostatecznym celem jest zwiększenie produkcji, sprzedaży, a tym samym zysków. Polskie przedsiębiorstwa coraz częściej dostrzegają potrzebę wdrożenia prac B+R w swoich organizacjach, co potwierdzają wyniki badań prowadzonych przez Deloitte i PricewaterhouseCoopers (PwC). Rośną wydatki na B+R w obrotach polskich firm. W 2012 roku 39 proc. przedsiębiorstw ankietowanych przez Deloitte przeznaczało na ten cel ponad 3 proc. obrotów. Dwa lata później decydowało się na to już 47 proc. firm objętych badaniem. Polskie przedsiębiorstwa dostrzegają, że potencjał rynkowy prac B+R jest wysoki. Jak pokazują dane zebrane przez PwC w 2013 roku 30 proc. nowych produktów wprowadzonych do sprzedaży powstało jako wynik prac B+R. Rok później było to już o 11 proc. więcej. Aż 80 proc. ankietowanych przez PricewaterhouseCoopers przedsiębiorstw zakłada, że średniookresowo zwiększy środki pieniężne przeznaczone na badania i rozwój.. Warto przy tym zauważyć, że 64 proc. respondentów badań Deloitte zadeklarowało, że nie ma opracowanej strategii badań i rozwoju, a podejmowane działania w tym zakresie zależą często od dostępności zewnętrznych źródeł finansowania, takich jak dotacje ze środków Unii Europejskiej.
Finansowanie prac z zakresu B+R z dotacji UE
Sięgnięcie po środki z funduszy unijnych to rozwiązanie szczególnie ważne dla przedsiębiorstw z sektora MŚP, dla których inwestycja własnego kapitału w B+R jest niekiedy zbyt dużą przeszkodą, aby wdrożyć tego typu działania. W najbliższym okresie polscy mikro, mali i średni przedsiębiorcy będą mogli wnioskować o przyznanie środków na prace badawczo-rozwojowe m.in. w ramach następujących konkursów. Podzielić je można na takie, które pozwolą uzyskać środki na realizację konkretnych projektów B+R (pozwalających na sfinansowanie całego procesu „od pomysłu do produktu”):
RPO woj. opolskiego „1.1 Innowacje w przedsiębiorstwach” – nabór wniosków zaplanowany jest na II kwartał br. Działanie skierowane jest do przedsiębiorstw z obszaru województwa opolskiego. O dofinansowanie mogą się ubiegać projekty zakładające budowę, rozbudowę lub zakup wyposażenia dla zaplecza badawczo-rozwojowego celem rozwoju działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, albo sfinansowanie procesu powstawania innowacji lub jego wybranych elementów, takich jak: badania naukowe i przemysłowe, prace rozwojowe, linie pilotażowe, działania w zakresie wczesnej walidacji produktów, zaawansowane zdolności produkcyjnych i pierwsza produkcja. Całkowita suma przeznaczona na wsparcie: 47 mln zł.
WRPO „1.2 Wzmocnienie potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw Wielkopolski” – konkurs przeznaczony do przedsiębiorstw (także dużych oraz konsorcjów tworzonych przez podmioty gospodarcze i jednostki naukowe, gdzie przedsiębiorstwo pełni wiodącą rolę) działających na obszarze województwa wielkopolskiego. Termin składania wniosków to IV kwartał br. O dofinansowanie mogą ubiegać się firmy, które środki zamierzają przeznaczyć na inwestycje w badania i innowacje, rozwijanie oraz tworzenie powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami, placówkami badawczymi oraz jednostkami naukowymi szkół wyższych, promowanie działań w zakresie promowania inwestycji w zakresie rozwoju „produktów i usług”, transferu technologii, innowacji społecznych, ekoinnowacji, wspieranie zastosowań w dziedzinie usług publicznych, tworzenia sieci, pobudzania popytu, klastrów i otwartych innowacji poprzez inteligentną specjalizację, wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych oraz działania w zakresie wczesnej walidacji produktów, zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pilotażowych produkcji, w szczególności w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, oraz rozpowszechnianie technologii o ogólnym przeznaczeniu. Na wsparcie projektów przeznaczona zostanie kwota 150 mln zł.
RPO woj. dolnośląskiego „1.2A Wsparcie dla przedsiębiorstw chcących rozpocząć lub rozwinąć działalność B+R” – przeznaczone dla beneficjentów, których projekty zakładają prowadzenie badań przemysłowych i prac rozwojowych służących opracowaniu nowych produktów i procesów produkcyjnych lub innowacji produktowych i procesowych. Wsparcie przeznaczone będzie także dla projektów polegających na nabyciu i dostosowaniu do wdrożenia wyników prac B+R oraz praw własności intelektualnej. Łącznie na dofinansowanie projektów przeznaczonych jest 88 mln zł. Termin składania wniosków: 29 maja – 30 czerwca
Beneficjenci są zobowiązani do tego, aby wdrożyć uzyskaną w toku badań wiedzę we własnym przedsiębiorstwie lub dokonać jej komercjalizacji w inny sposób (np. poprzez sprzedaż licencji lub praw podmiotowi trzeciemu).
Wnioskować można także o dofinansowanie w ramach konkursów, w których brane będą pod uwagę projekty związane ze stworzeniem zaplecza infrastrukturalnego dla działań za zakresu B+R:
POIR „2.1 Wsparcie inwestycji w infrastrukturę B+R przedsiębiorstw” – po środki mogą sięgnąć zarówno firmy z sektora MŚP, jak i duże przedsiębiorstwa z obszaru całego kraju. Dotacja przeznaczona będzie na tworzenie i rozwój przez beneficjentów centrów badawczo-rozwojowych, czyli infrastruktury badawczej, dzięki której możliwa będzie realizacja agendy badawczej, zaplanowanej na etapie składania wniosku. Agenda ta musi obejmować główne innowacyjne obszary badawcze, orientacyjny plan prac B+R oraz główne rezultaty tych prac. Ze środków pochodzących z dotacji przedsiębiorstwo będzie mogło sfinansować np. zakup nieruchomości, niezbędnych maszyn, licencji i oprogramowania, jak również pokryć koszty badań, usług badawczych i doradczych. Minimalne wsparcie wynosi 2 mln zł, a do podziału jest kwota 900 mln zł. Konkurs zostanie ogłoszony w dniu 3 kwietnia, a termin składania wniosków zaplanowano na od 8 maja do 7 lipca.
RPO woj. dolnośląskiego „1.2B Tworzenie i rozwój infrastruktury B+R przedsiębiorstw” – 38,5 mln zł do podziału między projekty zgłoszone przez przedsiębiorstwa z obszaru woj. dolnośląskiego, które zakładają stworzenie lub rozwinięcie już istniejących centrów badawczo-rozwojowe w ramach swojej struktury organizacyjnej. Okres składania wniosków przez potencjalnych beneficjentów: 29 maja – 30 czerwca br.
Opisane powyżej dotacje nie są jedynymi, z których można sfinansować prace badawczo-rozwojowe; wskazują na przekrój możliwości dotyczących wsparcia finansowego B+R w ramach funduszy UE. W celu informacji o pozostałych konkursach oraz o możliwości współpracy przy pozyskaniu środków na ten cel zachęcamy do kontaktu z nami . Służymy wsparciem przy przygotowaniu, realizacji i rozliczaniu dotacji ze środków UE na prowadzenie prac z zakresu B+R. Po naszej stronie jest też określanie potrzeb firmy chcącej pozyskać finansowanie na ten cel i wybór takiego konkursu, którego kryteria w najwyższym stopniu będą tożsame z założeniami projektu. Współpracujemy z uczelniami wyższymi i jednostkami badawczymi, dzięki czemu możemy pomóc w uzyskaniu przez przedsiębiorstwa niezbędnego zaplecza merytorycznego i infrastruktury badawczej w celu realizacji projektu z zakresu B+R.
